Chắc không có gì làm mình nhớ bằng trào lưu diễn đàn xuất hiện khi Việt Nam bắt đầu kết nối Internet đại trà về các tỉnh, lúc ấy là khoảng những năm 2002. Năm trước đó, mình chỉ là một cậu bé còn ngơ ngác lắm, vỏn vẹn 12 tuổi, mới chập chững đi học máy vi tính cho biết với người ta tại Cung Văn Hóa Thiếu Nhi. Điều ít ai ngờ rằng tia lửa lóe lên cảm hứng tin học với mình chính là truyện manga thám tử Conan, khi Conan nói rằng chúng ta có thể khôi phục file bị xóa từ “thùng rác”! (Nhân tiện, Conan ra lúc mình chỉ mới mẫu giáo, đến nay đã qua 26 năm.)
Những ngày đó, các chat room vẫn là công cụ chính để các bạn trẻ kết nối với nhau khắp mọi miền đất nước. Ai còn nhớ đến mIRC và mạng Đất Việt lớn nhất quốc gia nhỉ? Mình vẫn còn nhớ đến những #tiengiang, #mythochat, và hiện tại vẫn có thể đánh vần ra vài nick đã từng chat với nhau qua những ngày đầu của Internet Việt Nam. Một thời vui thế đấy, tuy nhiên chỉ sau vài năm, cư dân mạng đã bắt đầu ít lui tới các chat room và chuyển đến một miền đất hứa khác, trù phú hơn, tương tác hơn: Diễn đàn, hay còn gọi là forum.
Những ngày đầu tiên được tiếp xúc với các diễn đàn là lúc mình cảm thấy thế giới mạng thật bao la, khác lạ, ly kỳ. Hình như forum đầu tiên mình đến là Giai Điệu, nơi các bạn chia sẻ nhau về các bài hát, tâm tư về âm nhạc, tin tức trong giới mộ điệu. Sau đó là những trụ cột như Diễn Đàn Tin Học, Trái Tim Việt Nam mà chắc ai trải qua cũng phải từng nghe đến. Rồi những trang riêng biệt hơn như diễn đàn các trường, diễn đàn công cộng của các tỉnh thành, địa phương, diễn đàn cho những người say mê một lĩnh vực, bộ môn nào đó.
Sau 2 năm kể từ khi đến với tin học, mình cũng biết nhiều hơn, đã biết đánh máy trên Word, biết bấm chuột chỗ nào để mở game 😂, năm lớp 9 đi Hà Nội thi Tin học trẻ đạt giải 3, nhưng chắc chắn hoàn toàn chưa đủ để hiểu được thế giới bao la của Internet. Lúc ấy, mình còn tưởng rằng các diễn đàn đều phải “chính chủ”, nghĩa là được ủy quyền bởi nhà nước hoặc một “Bộ Internet Thế Giới” nào đấy cấp phép và công nghệ mới đi vào hoạt động được, nói chung rất là chính thức. Và những admin, mod, supermod đối với mình toàn là những nhân vật kỳ cựu, cao to, không khác gì các quan chức, quản lý, máu mặt ngoài đời. Mà nghĩ cũng vui, đa số các diễn đàn có quy mô đều do các cơ quan chủ quản mạnh mẽ điều khiển và chống lưng (như bộ ngành, trường học, công ty), có điều hành viên đầy năng lực thiết lập và quản lý diễn đàn. Thật vậy, ở những năm đầu Internet này, admin mà có khả năng hiểu được hosting & domain là gì, setup được server và diễn đàn toàn là những nhân vật có kiến thức khôn lường cấp quốc gia. Đa số sau này đều là chuyên gia đầu ngành về Internet và công nghệ thông tin của cả nước.
Mình cảm kích các diễn đàn mà mình có cơ hội giao tiếp và học hỏi lắm. Kỹ năng và kiến thức tin học của mình ngày nay nhiều phần nhờ vào các hướng dẫn và sự mở cửa của các diễn đàn và các bạn đã nhiệt tình chia sẻ. Dĩ nhiên cũng không thể không nhắc đến các diễn đàn đặc biệt cung cấp software đã bẻ khóa để mình có cơ hội dùng, vọc, tập luyện để “boost skills” nhanh hơn. Rồi vì nhiều nguyên cớ mình tình cờ biết đến và dạo tới các diễn đàn hacker, mạnh nhất là HVA Online, để được hiểu rằng còn rất nhiều quái kiệt, anh tài của quốc gia và thế giới, trình độ khủng khiếp tới nỗi mình thấy như thể bản thân sẽ không bao giờ với tới được. Rồi những va chạm với các khoảng tối của Internet, như những “văn hóa phẩm”, những phi vụ ăn cắp thẻ tín dụng hàng loạt, những chiến dịch hack lẫn nhau của những mạng lưới thế giới ngầm lớn nhất Việt Nam ngày đó. Bản thân mình không có nhiều trải nghiệm trực tiếp với các góc khuất này, chủ yếu là nghe kể lại thôi à.
Nói về hành trình Internet của mình, thực lòng mình không thấy hổ thẹn lắm về điều đã dùng crack vì thời đó có học sinh sinh viên Việt Nam nào có tiền để mua phần mềm chính chủ đâu? Vả lại, sau khi bước chân vào thế giới professional, mình đã không hề dùng crack nữa mà thề rằng chỉ mua phần mềm “có bản quyền” (thực ra gọi là có giấy phép mới đúng), nhiều công ty mình đã trả tiền sản phẩm gấp nhiều lần số mình đã “dùng ké” ngày xưa. Sau bao năm mày mò và tập luyện, mình cũng hiểu biết về Internet hơn, biết làm diễn đàn cho lớp, sau đó làm supermod cho diễn đàn trường cấp 3 là Chuyên Tiền Giang. Sau khi sang Mỹ có cơ hội tiếp cận và hiểu hơn về hosting, domain, server, mình dùng kinh nghiệm và kiến thức tự mở và làm admin cho diễn đàn trường cấp 2 Nguyễn Đình Chiểu, sau đó tạo các diễn đàn về kinh doanh & networking khác. Qua một thời gian với nhiều năng lượng tích cực, thì Facebook và mạng xã hội… xảy ra, và các diễn đàn cũng tự động đóng cửa, khép lại một trang sử đầy hoa và màu sắc của một thời Internet.
Nếu nói rằng các chat room là tiền thân của diễn đàn, thì diễn đàn là tiền thân của mạng xã hội. Dù hơn 90% diễn đàn đã đóng cửa, phần còn lại tự chuyển mình đang mô hình khác, hoặc tồn tại nhờ vào sự kiên quyết của những thành viên trụ cột sót lại, thì các diễn đàn luôn có một vị trí duy nhất, đặt biệt trên quá trình khởi sắc Internet Việt Nam, và luôn có một vị trí trìu mến vĩnh cửu trong trái tim của mình.
July 16, 2020